Nakon rata za austrijsko nasleđe 1748. godine carica, kraljica i nadvojvotkinja Marija Terezija pružila je ugarskom plemstvu izvesne privilegije u znak zahvalnosti, na račun srpskog stanovništva u južnoj Panoniji. Pored toga, nastavljen je pritisak na srpske graničare i ljude u vojnoj službi, prvenstveno husare (vrsta lake konjice), da napuste pravoslavnu veru i prime katoličanstvo.

Ovakvo stanje navelo je pukovnika Ivana Samoiloviča Horvata, potpukovnike Dmitrija Horvata i Ivana Ševiča, te kapetane Nikolaja i Fjodora Ivanoviča Čorbu da pokrenu široku akciju iseljavanja srpskog stanovništva u Rusiju. Tamo je već postojao i Srpski husarski puk, nastao oktobra 1723. godine, ukazom imperatora Petra Velikog o imenovanju Jovana (Ivana) Albaneza za komandanta istog. Puk je tada brojao 316 ratnika i bio je raspoređen kod grada Tor (potonji Slavjansk), sastavljen uglavnom od crnogorskih doseljenika, dovedenih od kapetana Ivana Lukačevića Podgoričanina. Pismo sa kojim je Podgoričanin išao napisao je ruski diplomata grof Sava Vladislavić Raguzinski, Srbin iz Hercegovine.

Ruska strana se posebno angažovala na realizaciji ovakve ideje, namerna da doseljenike odmah rasporedi u Srpski husarski puk, koji je na početku Rusko-turskog rata 1735–1739, brojao skoro 1.200 pripadnika. Iako ustrojen po sistemu sličnom kozacima, puk je od 1741. godine imao uniforme.

Pukovnik Horvat je sa predlogom o preseljenju izašao pred ruskog poslanika u Beču, grofa Mihaila Petroviča Bestužev-Rjumina 1751. godine. Ruska imperija je uspela dobiti pristanak Austrije o otpuštanju iz vojne službe svih Srba koji žele da se presele, ali je docnije promenila stav.

Prva grupa srpskih iseljenika stigla je 21. oktobra 1751. godine u Kijev, predvođena Ivanom Horvatom. Naseljeni su na obali Dnjepra i podeljeni u čete. Bivši austrijski oficiri položili su naredne godine zakletvu u Moskvi.

Nova Serbija je prva srpska vojna autonomna oblast u Ruskoj imperiji, osnovana 1751. godine sa sedištem u Novomirgorodu, koji je stajao neposredno potčinjen Praviteljstvujuščem senatu i Vojnoj kolegiji, na čijem se grbu i danas nalazi srpski husar.

Grb na kome se nalazi srpski husar, i danas grb Novomirgoroda

Nalazila se pod rukovodstvom general-majora Ivana Samoiloviča Horvata. Na njenoj teritoriji nalazila se i važna tvrđava Sveta Jelisaveta, koja je ugrožavala Tatare i osiguravala put ruske vojske prema Krimu.

Podeljena je na Husarski i Pandurski puk, koji su dalje podeljeni na šančeve. Toponimi u Novoj Serbiji, bili su identični srpskim naseljima severno od Save i Dunava, te pronalazimo: Nadlak, Martonoš, Pančevo, Kanjižu, Sentu, Vukovar, Suboticu, Sombor, Vršac, Zemun, Čanad, Kovin, Slankamen, Bečej, Varaždin, Glogovac, Čongrad i Sentomaš.

Mapa položaja Nove Srbije (1752‒1764) i Slavjanoserbije (1753‒1764) i poređenje sa položajem današnjih pokrajina Ukrajine (FOTO: Vikipedija)

Druga srpska vojno-autonomna oblast bila je Slavjanoserbija, koja je stvorena dve godine kasnije i zauzimala je delove teritorija današnjih regiona Donjecka i Luganska. Njen administrativni centar nalazio se u gradu Bahmutu. Do stvaranja ove oblasti došlo je posle zahteva general-major Ivana Georgijeviča Ševiča i Rajka Preradoviča, upućenog imperatorki Jelisaveti Petrovnog, da budu odvojeni od Horvata. Na čelu Slavjanoserbije nalazio se Ševič.

Postojalo je i selo Serbka, u Odeškoj oblasti.

U Novoj Serbiji Horvat nije uživao simpatije i stanje je bilo teško. Protiv njega ustao je 1760. godine, čitav novomirgorodski garnizon. Deo srpskog stanovništva Nove Rusije odlazi kozacima na Kubanj.

U memoarima Aleksandra Piščevića, sina Simeona Piščevića (po čijim je memoarima Miloš Crnjanski pisao Drugu knjigu Seoba), stoji: „Srbe, moje zemljake, očima ne mogu da vidim zbog njihove škrtosti, a pored toga dojadilai su mi preko svake mere i svojim izračunavanjem drevnog porekla svojih porodica, glupim diplomama, dostavama i tužbama i drugim dokazima svoje gluposti.ˮ

Imperatorka Katarina Velika Novu Serbiju i Slavjanoserbiju 1764. godine pripojila je Ekaterinskoj provinciji Novorosijske gubernije. General-anšef Petar Abramovič Tekelija izborio je pomilovanje za Horvata, čiji su sinovi produžili vojnu službu. Srpski husarski puk rasformiran je 1783. godine i pridodat Ovipoljskom husarskom puku.

Od 1885. godine sedište Slavjanoserbskog rejona premešteno je u Lugansk. Ovaj rejon postojao je do 1919. godine i obnovljen 1966. godine.

PIŠE: Filip Pejković, Pravni fakultet Univerziteta u Beogradu

Mesto Pančeve nalazi se u Novomirgorodskom rejonu. Ovde je 1752. godine naseljeno 220 srpskih vojnika sa njihovim porodicama

Selo Kanіž u Novomirgorodskom rejonu

Ulaz u selo Martonoša, koje se nalazi se u Novomirgorodskom rejonu. Na tabli na srpskom jeziku piše: dobro došli. (FOTO: Юrій Stoяnov, Sergій Lepeha, Юrій Baran)