Od putujućih trupa do vrhunskih dometa

Pozorište oko 1905

 Pozorišni život u Somboru započeo je krajem 18. veka, od kada postoje zapisi o gostovanjima, ali i o zabranama pojedinih predstava, najčešće nemačkih putujućih pozorišnih trupa. Dvadesetih i tridesetih godina 19. veka u Somboru se prikazuju  pozorišne predstave na mađarskom jeziku, a u somborskoj Preparandiji radilo je Srpsko diletantsko pozorište, koje je u martu 1840. g. izvelo Sterijinu dramu „Svetislav i Mileva“. U martu 1850. g. osnovano je Društvo srpskog pozorišta, koje će, za kratko vreme svog postojanja, izvesti desetak predstava, a od 1860. u gradu je ponovo radilo Srpsko diletantsko pozorišno društvo.

Društvo za izgradnju pozorišta u Somboru osnovano je 1877. godine, a pozorišna zgrada u klasicističkom stilu, sa obeležjima eklekticizma, sazidana je do kraja novembra 1882. godine, kada je u njoj prikazan i prvi pozorišni komad. Nakon četiri godine Društvo je pozorišnu zgradu prenelo u vlasništvo grada. Kako grad nije imao svoje profesionalno pozorište, zgrada je ustupana gostujućim srpskim, mađarskim i nemačkim pozorištima (novosadsko Srpsko narodno pozorište odigralo je u Somboru, od 1863. do 1914. godine, 864 predstave, odnosno najveći broj predstava nakon Novog Sada). Status plaćenog gradskog službenika u to vreme imao je „bina-majstor“, zadužen za brigu o pozorišnoj zgradi, inventaru i garderobi.

Uvek puno pozorište

Prva preuređenja unutrašnjosti pozorišne zgrade i sale koja je imala sedišta i lože u parteru i na balkonu,  urađena su već tokom prve decenije 20. veka. Istovremeno je somborski slikar Lajoš Štajner uradio nacrt unutrašnjeg ukrašavanja pozorišta, a somborski moler Đorđe Đura Slavković je izradio i danas prepoznatljivu dekoraciju sa muzama (na tavanici iznad gledališta).  Tokom 1928. g. popravljen je krov pozorišne zgrade, a između 1936. i 1938. g. zgrada i scena su, prema planovima inž. Svetozara Krotina, detaljno obnovljene (uređeni su foajei i uvedeno centralno grejanje, a umesto središnjeg dela gornjih loža načinjeno je gledalište na balkonu).

Pogled sa bine

Prvi profesionalni gradski pozorišni ansambl nastao je iz  Diletantskog pozorišta koje je posle Drugog svetskog rata osnovao Gradski kulturno-prosvetni savet, a prva predstava „Palton Krečet“ ruskog pisca Aleksandra Kornječuka izvedena je 7. septembra 1946. godine. Ustanova je menjala imena (Okružno amatersko pozorište, Okružno narodno pozorište, Gradsko narodno pozorište, a od 1952. g. Narodno pozorište), ali pozorišni život od njenog osnivanja više nije prekidan, a vremenom je, zahvaljujući vrsnim upravnicima ove kuće Žigi Jasenoviću i Nikoli Peci Petroviću, postala jedno od najuglednijih profesionalnih pozorišta u zemlji. Do sada je u somborskom Narodnom pozorištu izvedeno preko 500 premijera, a znatan broj predstava režirali su najpoznatiji srpski reditelji, među kojima su bili i oni koji su ovde načinili svoje prve pozorišne korake. Tokom skoro sedam decenija postojanja somborsko Narodno pozorište izvelo je znatan broj predstava na gostovanjima, kako po drugim gradskim pozorištima u zemlji, tako i prilikom brojnih gostovanja van zemlje. Osvojen je i zavidan broj najviših pozorišnih nagrada, a pojedine somborske predstave imale su kultni karakter za pozorišnu publiku širom zemlje. Od 1993. g. u somborskom Narodnom pozorištu održava se, na završetku sezone, trodnevni festival „Pozorišni maraton“.

Proširenje i renoviranje zgrade somborskog pozorišta započeto je krajem sedamdesetih godina 20. veka, a završeno na stogodišnjicu njenog postojanja, 1982. godine.